İsim Çekim ekleri Nelerdir? Örnekler

Admin

2 Mar, 2021

İsim ve isim soylu sözcüklere gelerek onların cümle içindeki görevini belirleyen eklere isim çekim ekleri denir. Bu ekler isimlerin çeşitli durumlarını belirten eklerdir. Başlıca isim çekim ekleri şunlardır:

1. Hal (Durum) Ekleri

2. İyelik Ekleri

3. Çokluk Ekleri

4. Tamlayan Eki

5. İlgi Eki

6. Eşitlik Eki

7. Ek-fiil Ekleri

8. "-le" Vasıta Eki

9. "mi" Soru Eki

1. Hâl (Durum) Ekleri: İsimlere belirtme, yönelme, bulunma, ayrılma (çıkma-uzaklaşma) anlamı katan eklerdir. Hâl (durum) ekleri dört grupta incelenir.

A. Belirtme Hâl Eki (-ı, -i, -u, -ü): Fiildeki iş, oluş ve hareketten etkilenen varlığı gösteren eklere denir. Belirtme hâl ekini alan sözcükler cümlede "belirtili nesne" görevindedir.

Örnek

Okulu güzelce temizlediler.

B. Yönelme Hâl Eki (-e, -a): İsimlere yönelme, yaklaşma ve ulaşma anlamı katar. Bu eki alan sözcükler cümlede genellikle dolaylı tümleç görevindedir.

Örnek

Sabah okula yürüyerek gitti.

C. Bulunma Hâl Eki (-de, -da, -te, -ta): İsimlere gelerek durum, yer ve zaman bildirir. Geldiği sözcük genellikle dolaylı tümleç görevinde olur. Bazen de eklendikleri sözcüğü veya sözcük grubunu zarf tümleci ve yüklem yapar.

Örnek

Olanları annesinden evde öğrendi.

D. Ayrılma (Çıkma-Uzaklaşma) Hâl Ekleri (-den, -dan, -ten, -tan): İsimlere gelerek zaman, yer, karşılaştırma ve sebep bildirir. Genellikle eklendiği sözcüğü dolaylı tümleç yapar.

Örnek

İşe gitmek üzere evden çıktı.

2. İyelik (Tamlanan) Ekleri (-m, -n, -i, -miz, -niz, -leri): Adlara ve ad soylu sözcüklere gelerek onlara aitlik anlamı katan, onların neye, kime ait olduklarını belirten eklere denir. Tamlamalarda "tamlanan" kısmını oluşturur. İsmin başına "benim, senin, onun, bizim, sizin, onların" zamirlerini getirerek de iyelik eklerini bulabiliriz.

Örnek

Baba-m (benim babam)

Bana-n (senin baban)

Baba-s-ı (onun babası)

Baba-mız (bizim babamız)

Baba-nız (sizin babanız)

Baba-ları (onların babaları)

3. Çokluk eki (-lar, -ler): Eklendiği sözcüklere çokluk anlamı katar. Varlıkların birden fazla olduklarını belirtir.

Örnek

İnsanlar inançla yaşarlar.

4. İlgi (Tamlayan) Eki (-ın, -in, -un, -ün, -im)

Ad tamlamalarında tamlayan olan sözcüğe gelerek belirtili ad tamlaması oluşturur.

Örnek

Bahçenin çiçekleri herkesi büyüledi.

5. İlgi eki-ilgi zamiri (ki): Ek halinde bulunan bir zamirdir. Türkçede ad görevli bir sözcüğe "-ki" ekinin getirilmesiyle oluşturulur. Eklendiği sözcüğe her zaman bitişik yazılır. Büyük ve küçük ünlü uyumuna uymayan ilgi zamirinin sadece "-ki" şekli vardır. Belirtili isim tamlamalarında "tamlanan" unsurunun yerini tutar.

Örnek

Seninki (senin araban)

bizimki (bizim arabamız)

Sizinki (sizin arabanız)

6. Eşitlik Ekleri (-ca , -ce , -ça , -çe): Eşitlik ekleri, isim veya isim soylu sözcüklere gelerek onlara cümle içerisinde farklı anlamlar katar. Eşitlik eki alan sözcükler cümlede genellikle zarf tümleci görevindedir.

Örnek

Çocukça davranışlar sergiliyordu.

7. Ek-fiil Ekleri: İsim ve isim soylu sözcüklere gelerek onları yüklem yapar. "i-" fiilidir. Ek-fiil isme geldiğinde dört şekilde yer alır.

a. Geniş zaman: III. kişilere "-dır" eki getirilerek yapılır.

Örnek

Çalışkanım

Çalışkansın

Çalışkandır

Çalışkanız

Çalışkansınız

Çalışkandırlar

b. Görülen Geçmiş Zaman: İsim veya isim soylu sözcüklere "-idi" eki getirilerek yapılır.

Örnek

Mustafa okulda çok çalışkandı. (çalışkan i-di)

O, her zaman sözüne güven duyulan biriydi. (biri i-di)

O, bugün değil eskiden de yaramazdı. (yaramaz i-di)

c. Öğrenilen Geçmiş Zaman: İsim veya isim soylu sözcüklere "-imiş" eki getirilerek yapılır.

Örnek

Ortaokulda öğrenciyken çok çalışkanmış. (çalışkan i-miş)

Son olayda ismi geçen kişiymiş. (kişi i-miş)

Eve her zaman geç gelen onun arkadaşıymış. (arkadaşı i-miş)

d. Şart Çekimi: Eklendiği isim veya isim soylu sözcüklerle yan cümlecik kurar ve temel cümlenin koşulunu oluşturur.

Örnek

Bu kadar çalışkansa bu sınavı da kazanır. (çalışkan i-se)

Söylediklerim doğruysa yarın oraya gideceğiz. (doğru i-se)

8. "-le" Vasıta Eki: İsim ve isim soylu sözcüklere gelerek çeşitli anlam ilgileri kuran bir ektir. Ünlüyle biten sözcüklere gelirse araya "–y" kaynaştırma ünsüzü girer. Cümlede genellikle zarf veya edat tümleci görevindedir. Cümleye çeşitli anlam ilgileri katar.

Örnek

Misafirler sırayla içeri alındılar.

9. "mi" Soru Eki: İsim ve isim soylu sözcüklere gelen bir ektir. Bu sözcük kendisinden önceki sözcükten her zaman ayrı sonraki eklerle bitişik yazılır. Büyük ve küçük ünlü uyumu kuralına uyar.

Örnek

Çalışkan mı çalışkan bir öğrenciydi.

Ayrıca bakınız

Yapım Ekleri

Yapım Ekleri
İsimden İsim Yapım Ekleri
İsimden Fiil Yapım Ekleri
Fiilden İsim Yapım Ekleri
Fiilden Fiil Yapım Ekleri

Çekim Ekleri

Çekim Ekleri

İsim Çekim Ekleri
Hal (Durum) Ekleri
İyelik Ekleri
Çokluk Ekleri
İlgi Eki
Eşitlik Eki
"-le" Vasıta Eki
Fiil Çekim Ekleri

Haber (Bildirme) Kipleri

Öğrenilen Geçmiş Zaman

Görülen Geçmiş Zaman

Şimdiki Zaman

Gelecek Zaman